U okviru ciklusa predavanja “Regionalna čajanka četvrtkom u 18 časova” koji organizuju Institut društvenih nauka i Akademska mreža za saradnju u Jugoistočnoj Evropi, 16. decembra 2021. godine održano je onlajn i uživo predavanje prof. dr Ljubice Đorđević iz Evropskog centra za manjinska pitanja iz Flensburga na temu “Merenje efekata rada manjinskih samouprava (nacionalnih saveta nacionalnih manjina) u državama nastalim na prostoru Jugoslavije”.
Sažetak predavanja:
U četiri države nastale na prostoru bivše Jugoslavije postoje posebna tela preko kojih nacionalne manjine mogu donositi odluke ili učestvovati u odlučivanju o pitanjima koja se tiču njihovog naconalnog identiteta: saveti manjinskih naroda ili drugih manjinskih nacionalnih zajednica u Crnoj Gori, vijeća ili predstavnici nacionalnih manjina u Hrvatskoj, samoupravne narodne skupnosti u Sloveniji i nacionalni saveti nacionalnih manjina u Srbiji. Ovi modeli se često označavaju kao primeri manjinske kulturne autonomije odnosno personalne samouprave, iako su u njima (doduše sekundarno) prisutni i teritorijalni elementi, a veoma je diskutabilan i stepen autonomije koju uživaju odnosno obim samoupravnih ovlašćenja kojim raspolažu. Generalno posmatrano, funkcionisanje ovih tela je podložno kritici, prevashodno u pogledu njihovog efekta na unapređenje položaja zajednica koje predstavljaju i kvalitet manjinske zaštite uopšte.
Međutim ocene o radu i funckionisanju ovih tela se često zasnivaju na „subjektivnom osećaju“ ili na parcijalnim istraživanjima koja su fokusirana na pojedine segmente delovanja. Ono što nedostaje je kontinuirano sistematsko praćenje rada (i efekata) ovih tela. Predavanje je poziv da se razmotri i razvije adekvatna metodologija praćenja/merenja efekata rada ovih tela. Težište izlaganja je na pet klastera indikatora preko kojih bi se moglo vršiti navedeno praćenje/merenje. Centralni klaster indikatora odnosi se na ovlašćenja kojima ova tela raspolažu i način na koji ih u praksi vrše. Ostala četiri klastera su važna jer ona stvaraju kontekst i predluslov za adekvatno vršenje ovlašćenja. Kao takvi su identifikovani: institucionalni kapacitet (unutrašnja organizacija i način funckionisanja), finansiranje (iznos i struktura prihoda i troškova), saradnja sa drugim akterima (organima javne vlasti na različitim nivoima, akterima unutar manjinske zajednice, saradnja preko etničkih linija, kao i prekogranična saradnja), kao i transparentnost i odgovornost (demokratska, pravna i finansijska kontrola).
Poduhvat kontinuiranog praćenja otvara i druga važna pitanja, poput ciljeva, aktera i rizika, na koje izlaganje takođe skreće pažnju.
