NASLOV PROJEKTA
Srbija kao odredište: ko se doseljava, a ko se vraća?
OBLAST ISTRAŽIVANJA
Međunarodne migracije
PREDMET ISTRAŽIVANJA
Socio-demografske karakteristike stanovništva doseljenog u Srbiju iz inostranstva i razlozi za doseljenje/povratak u Srbiju
PROBLEM
U uslovima smanjivanja broja stanovnika, stanovništvo koje se doseljava u Srbiju predstavlja značajan demografski resurs i humani kapital. Zašto je važno poznavanje brojnosti i struktura stanovništva doseljenog iz inostranstva?
Povećana kompleksnost migracionih procesa i njihovih uzroka i posledica u savremenom svetu odražava se na migrantsko stanovništvo. Istovremeno, poreklo, strukture i razlozi migracije doseljenog stanovništva utiču na društvo zemlje prijema, ali i na migracione ishode i položaj migranata u društvu države prijema. Nije svejedno da li je u pitanju imigracija ili povratna migracija iz inostranstva, a time i potreba za integracijom ili reintegracijom doseljenog stanovništva u društvo zemlje prijema. Nadalje, mogućnost i uspešnost sprovođenja mera integracije zavisi od brojnosti doseljenog stanovništva i njegove dužine boravka u zemlji prijema, kao i od struktura ovog kontingenta stanovništva.
Naime, u pojedinim sektorima relevantnim za integraciju sprovođenje određenih ciljanih mera podrške integraciji doseljenog stanovništva je ograničeno ukoliko je ova populacija malobrojna.
ISTRAŽIVANJE
Na osnovu dodatno obrađenih podataka Popisa 2022 istraživanje pruža odgovore na sledeća pitanja:
• ko se doseljava/vraća iz inostranstva u Srbiju?
• zašto se doseljavaju/vraćaju iz inostranstva u Srbiju?
• kakvi su prostorni i vremenski obrasci imigracije i povratne migracije u Srbiju?
• kakav je uticaj stanovništva doseljenog iz inostranstva na brojnost, prostorni razmeštaj i socio-demografske strukture stanovništva Srbije
REZULTAT
Udeo stanovništva doseljenog iz inostranstva u ukupnom stanovništvu Srbije je iznosio 14,2% u 2022. godini. Broj imigranata je brojčano viši u odnosu na povratnike i odnos njihovih veličina je 2:1, pa samim tim imigracija ima veći udeo u ukupnom stanovništvu doseljenom iz inostranstva. Geografske, istorijske i porodične veze kontinuirano oblikuju glavne pravce imigracije i povratne migracije u Srbiju. Najveći broj imigranata doseljen je iz bivših republika SFRJ, dok se u novijem talasu imigracije 2022. znatan broj imigranata doselio iz Rusije.
Kad je u pitanju povratna migracija, Nemačka i Austrija su tradicionalne višedecenijske zemlje destinacije emigranata iz Srbije, a u skladu s tim i zemlje iz kojih se najveći broj stanovnika vratio u Republiku Srbiju. Stanovništvo doseljeno iz inostranstva učešćem u unutrašnjim migracijama, koje prate unutrašnje migracione obrasce ostalog stanovništva, doprinosi već izraženoj koncentraciji stanovništva Republike Srbije u gradskim naseljima.
Najveći uticaj imigranti ostvaruju u opštinama Šid, Inđija i Sremski Karlovci, gde njihov udeo u ukupnom stanovništvu premašuje 25%, a povratnici u opštinama Malo Crniće, Petrovac na Mlavi i Golubac, gde njihov udeo u ukupnom stanovništvu premašuje 14%.
Preko 80% stanovništva doseljenog iz inostranstva čine lica srpske nacionalnosti, te je reč o koetničkoj migraciji što znatno olakšava proces socio-kulturne (re)integracije. Stanovništvo doseljeno iz inostranstva u Srbiju karakteriše nepovoljna starosna struktura, koja ograničava njihov doprinos demografskom obnavljanju zemlje. Sa niskim učešćem mladih, kao i ograničenim fertilnim kontingentom, ovo stanovništvo ne može značajno uticati na brojnost i starosnu strukturu stanovništva Srbije.
Ipak, doseljeni iz inostranstva su više zastupljeni u zanimanjima kao što su rukovodioci, funkcioneri i zakonodavci, stručnjaci i umetnici, i vojna lica, u poređenju sa ostalim stanovništvom Srbije. U tom smislu, stanovništvo doseljeno iz inostranstva utiče na povećanje udela stanovništva koje se bavi navedenim zanimanjima u ukupnom stanovništvu Srbije. Imajući u vidu značaj preduzetništva za ekonomski i društveni razvoj, analiza podataka o radnom statusu ekonomski aktivnih lica koja obavljaju zanimanje pokazuje da su, u poređenju sa ostalim stanovništvom Srbije, doseljeni iz inostranstva u većoj meri preduzetnici, bilo da su poslodavci koji zapošljavaju i druga lica ili da samostalno obavljaju delatnost. Obrazovna struktura poslodavaca doseljenih iz inostranstva povoljnija je u odnosu na ostale poslodavce (udeo poslodavaca sa visokim obrazovanjem: 34,4% prema 26,3%). Stanovništvo doseljeno iz inostranstva čini 19,8% ukupnog broja poslodavaca u Republici Srbiji, i to najviše u Beogradskom regionu i Regionu Vojvodine (oko jedne četvrtine).
