Izbijanje epidemije Velikih boginja 1972. u Jugoslaviji, poslednje te vrste u Evropi, socialističku Jugoslaviju i njene institucije stavilo je pred izazov i pokazalo koliko je poverenje građana u politiku i struku, ocena je Radine Vučetić, profesorke na Filozofskom fakultetu u Beogradu.
Rukovodeći se 2022. okončanim istorijografskim istraživanjem, koje je objavljeno u knjizi Nevidljivi neprijatelji – Variola vera 1972., Radina Vučetić je u uvodnom delu predavanja „Rukovanje krizom: Jugoslavija i epidemija velikih boginja“ govorila o istoriji velikih boginja i razarajućim razmerama koje su one imale. Samo tokom 20. veka umrlo više ljudi od ovog virusa nego što je bilo ukupno žrtava u svim ratovima širom planete, naglasila je ona.
Centralni deo predavanja je bio posvećen epidemiji variole vere u Jugoslaviji, načinom na koji je izbila, reakcijom političkog vrha i medicinske struke, kao i merama kojima je suzbijana, pre svega sveobuhvatnom vakcinacijom stanovništva.
Radina Vučetić prikazala je ne samo složenost krize već pre svega kako jake tako i slabe strane tadašnje države. Među prve su nesumnjivo spadali primat struke nad politikom, postojanje čvrste saradnje Jugoslavije sa razvijenim državama zapada i institucionalni i humani kapacitet da se brzo usvoje i primene uobičajeni protokoli za suzbijanje epidemije tih razmera. Nasuprot tome, slabe strane države ogledale su se pre svega u neiskustvu i nedovoljnoj obučenosti lekara u manjim sredinama i nemogućnost države da predupredi instrumentalizaciju krize i spreči širenje neutemeljnog narativa o dežurnom krivcu.
Takođe, vidljive su postale i slabosti jugoslovenskog federailzma, jer država nije uspela da obezbedi ravnomerno i jednako sprovođenje mera, na štetu manje razvijenih delova zemlje, pre svega Kosova, uprkos tome što je upravo tamo bilo jedno od žarišta epidemije.
Iako pandemija velikih boginja i nedavna pandemija Kovida-19 nisu potpuno uporedive, predavanje je pokazalo da je socijalistička Jugoslavija, uz sva ograničenja koja je imala kao zemlja u razvoju, na krizu odgovorila umećem, ostvarivši ono što je u takvim situacijama zadatak države, naime da odlučnim i stručnim merama sačuva što veći broj ljudskih života i na najbrži mogući način suzbije smrtonosni virus.
Predavanje je održano u okviru ciklusa Regionalna čajanka „Jugoslavija“ koji Akademska mreža za saradnju u Jugoistočnoj Evropi organizuje u saradnji sa Institutom društvenih nauka.
