O specifičnostima iskustava u Jugoslovenskoj narodnoj armiji (JNA) i kako se ona mogu povezati s glavnim idejama jugoslovenskog socijalizma govorila je Tanja Petrović u predavanju „Utopija u uniformi? Razumevanje Jugoslavije kroz JNA vizuru“.
Polazeći od svoje nedavno objavljene monografije Utopia of the Uniform: Affective Afterlives of the Yugoslav People’s Army, Tanja Petrović je u prvom delu predavanja govorila o antropološkom pristupu ovoj temi. Vojska se u svim društvima smatra institucijom koju odlikuje hijerarhija, prisila i – uprkos novim tendencijama poslednjih decenija – dominacija muškaraca i muškosti. Samim tim, služenje vojnog roka, pogotovo tamo gde je ono obavezno, ostavlja manji ili veći trag u životu svakog mladog čoveka.
Na osnovu mnogobrojnih iskustava nekadašnjih vojnika JNA, čije je životne biografije prikupljala i analizirala, i pre svega u okviru svog istraživanja kontekstualizovala, pokazala je do koje mere je, uprkos hijerahijama i faktičkim razlikama među vojnicima, JNA predstavljala prostor u kojem su dominirale solidarnost, jednakost, a pitanja etniciteta bilo sekundarna.
Glavni teza predavanja naučne savetnice u Institutu za studije kulture i sećanja Naučno istraživačkog centra Slovenačke akademije nauke i umetnosti u Ljubljani bila je da je u Jugoslaviji jedna po svim parametrima konzervativna institucija kao što je to vojska/JNA, predstavljala prostor u kojem se zahvaljujući ritualizovanoj, repetitivnoj formi i protokolu (ili upravo uprkos njima) oblikovao jedan nadnacionalni kolektiv oslobođen verskih, jezičkih, klasnih i drugih identitskih kategorija. Bio je to takođe jedinstven prostor u kojem su se susretali i za ceo život povezivali ljudi čiji se životni putevi i biografije inače verovatno nikada ne bi ukrstili.
Kao takav prostor, ali i fenomen, JNA je, kako je Petrović u zaključku istakla, ilustracija da zajednica i kolektiv nikada ne počivaju nužno na zajedničkim interesima njenih članova, kako je to slučaj sa zajednicama povezane principom identiteta (etničkog, religioznog ili sl.), već da itekako mogu postojati kolektivi koje počivaju primarno na kvalitetu međuljudskih odnosa, saradnji i odgovornost svih njenih članova jednih prema drugima.
Predavanje je deo ciklusa ciklusa Regionalne čajanke „Jugoslavija“ koji Akademska mreža za saradnju u Jugoistočnoj Evropi organizuje u saradnji sa Institutom društvenih nauka.
