Iako je Jugoslavija, posebno socijalistička, još tokom postojanja privlačila posebnu pažnju društvenih nauka, tek ju je njen kraj stavio u centar mnogobrojnih istraživanja koja i posle 30 godina ne prestaju da otvaraju nova pitanja i perspektive vezane za njenu dezintegraciju, ocenila je Irena Ristić u predavanju „Ko je rušio, a ko srušio? Promene naučnih interpretacija o dezintegraciji Jugoslavije“.
O tome kako se fokus (društveno)istorijskih istraživanja o uzrocima kraja Jugoslavije menjao tokom poslednje tri decenije, kako se prilagođavao novim interpretacijama i metodama, te otvarao, tj. stvarao prostor za nova naučna tumačenja i istorijske narative, bilo je reči u predavanju „Ko je rušio, a ko srušio? Promene naučnih tumačenja o dezintegraciji Jugoslavije“.
Prvih godina nakon raspada zemlje preovladavalo tumačenje da je kraj Jugoslavije posledica nepremostive etničke netrpeljivosti i kulturno-civilizacijskog jaza među njenim narodima, dok u drugom talasu dolazi do prve promene paradigme. „Tako već od sredine devedestih godina počinju da preovladavaju istraživanja koja su sagledavala (geo)političke, ekonomske, demografske, socijalne i druge aspekte Jugoslavije i njenog društva. Međutim, kao i istraživanja prvog, tako su i istraživanja drugog talasa pretežno polazila od toga da je do raspada moralo neminovno da dođe, pri čemu se jednom od naizgled racionalnih uzroka pridavao ključan značaj“, ukazuje ona.
Tek u trećem talasu i novom promenom paradigme uzrokovane pre svega istorijskom distancom, društvene nauke počinju da prave otklon od pristupa da se Jugoslavija sagledava isključivo s njenog kraja. Umesto toga, interesovanja počinju da se usmeravaju ka parcijalnim društvenim segmentima Jugoslavije i jugoslovenskog društva. Baveći se njima, i to nezavisno od kasnijeg kraja države, ova istraživanja ukazuju pre svega na složenost društvenih faktora i dinamiku mnogobrojnih nacionalnih i globalnih procesa, koji su, između ostalog, uticali i na dezintegraciju zajedničke države.
Predavanje je deo ciklusa ciklusa Regionalne čajanke „Jugoslavija“ koji Akademska mreža za saradnju u Jugoistočnoj Evropi organizuje u saradnji sa Institutom društvenih nauka.
