Institut društvenih nauka osnovalo je Savezno izvršno veće Federativne Narodne Republike Jugoslavije 10. jula 1957. godine, a od 1977. godine svojstvo osnivača je preuzela Republika Srbija. Po osnivanju delatnost Instituta organizovana je u odeljenjima za pravne, ekonomske, istorijske, sociološke nauke, a početkom šezdesetih godina osnovana su dva naučno-istraživačka centra, za demografska istraživanja i za istraživanje javnog mnenja kao prva te vrste u istočnoj Evropi, kao i odeljenje za filozofiju.
Dugo je Institut bio i postdiplomska škola na kojoj su predavali najveći domaći naučni autoriteti toga vremena, pored ostalih i Milan Bartoš, Rudi Supek, Jovan Đorđević, Radomir Lukić, Jože Goričar i Vuko Pavićević, a polaznici su bili budući profesori univerziteta i istraživači iz tadašnjih jugoslovenskih republika. Do 1998. godine Institut je bio u sastavu Univerziteta u Beogradu.
Danas u Institutu u šest naučno istraživačkih centara (Centar za demografska istraživanja, Centar za politikološka istraživanja i javno mnenje, Centar za ekonomska istraživanja, Centar za pravna istraživanja, Centar za sociološka i antropološka istraživanja, i Centar za filozofiju) radi sedamdesetak istraživača, od toga 17 naučnih savetnika.
Rad Instituta zasniva se na istraživanju osnovnih društvenih fenomena, unapređenju naučne misli i razvoju naučne metodologije u oblasti društvenih nauka, usavršavanju naučnog kadra, razvijanju saradnje s naučnim i stručnim ustanovama i organizacijama i primeni istraživanja rezultata naučno-istraživačkog rada u javnim politikama.
Rezultat rada istraživača Instituta je više stotina objavljenih knjiga i zbornika i na hiljade članaka i drugih istraživačkih priloga, kompleksni naučno-istraživački projekti, međunarodne i nacionalne naučne konferencije, razvijena naučna saradnja na međunarodnom i nacionalnom nivou, aktivno učešće Instituta u osmišljavanju i razvoju javnih politika
Institut izdaje časopis Stanovništvo od 1963. godine. Takođe je suosnivač časopisa Religija i tolerancija i Medicine, Law & Society, te raspolaže fondom od 140.000 knjiga i naučnih časopisa.
Radili u Institutu
Dragana Avramov
Srboljub Antić
Slobodan Bosnić
Milan Brdar
Dušan Breznik
Manojlo Broćić
Olivera Burić
Mirjana Vasović
Zoran Vidaković
Zoran Vidojević
Slobodan Vuković
Milan Vukomanović
Stjepan Gredelj
Snežana Grk
Mijat Damjanović
Mirjana Dokmanović
Svetlana Inđić-Marjanović
Milosav Janićijević
Dušan Janjić
Vesna Jovanović
Vesna Klajn – Tatić
Jovan Komšić
Marinko Lolić
Slobodan Maksimović
Jovanka Matić
Vladimir Milanović
Slavko Milosavlevski
Natalija Mićunović
Srećko Mihailović
Zorica Mršević
Nada Novaković
Goran Penev
Mihailo Popović
Jakov Radišić
Veljko Radovanović
Radoslav Ratković
Miroslav Rašević
Mirjana Rašević
Zoran Slavujević
Biljana Stanković
Ilija Stanojčić
Milan Subotić
Živan Tanić
Miroslav Hadžić
Firdus Džinić
Borislav Džuverović
Danilo Šuković